Koci tyfus (panleukopenia): objawy, leczenie i rokowania

Panleukopenia kotów, znana również jako koci tyfus, to wysoce zaraźliwa choroba wirusowa, która może mieć dramatyczne konsekwencje dla zdrowia i życia kotów. Wywoływana przez parwowirus kotów (FPV), stanowi jedno z najpoważniejszych zagrożeń, szczególnie dla młodych i niezaszczepionych zwierząt. Choroba charakteryzuje się gwałtownym przebiegiem i wysoką śmiertelnością, zwłaszcza wśród kociąt. W tym artykule przedstawiamy kompleksowe informacje na temat tej groźnej choroby – od mechanizmu zakażenia, przez objawy kliniczne, po metody leczenia i profilaktyki.

Czym jest koci tyfus (panleukopenia)? [Definicja i przyczyny]

Panleukopenia kotów (Panleucopenia infectiosa felinum) to choroba wywoływana przez parwowirus kotów (FPV – Feline Parvovirus). W literaturze weterynaryjnej spotyka się również inne nazwy tej choroby: zakaźne zapalenie jelit kotów, agranulocytoza czy właśnie koci tyfus [1]. Jest to jeden z najgroźniejszych wirusów atakujących koty, charakteryzujący się wysoką zaraźliwością i szybkim rozprzestrzenianiem się w populacji.

Wirus panleukopenii należy do rodziny Parvoviridae i jest wirusem bezotoczkowym zawierającym DNA. Ta cecha sprawia, że jest wyjątkowo odporny na warunki środowiskowe oraz większość środków dezynfekujących [2]. W sprzyjających warunkach może przetrwać w środowisku zewnętrznym nawet do roku, co znacząco utrudnia jego eliminację.

Po przedostaniu się do organizmu kota, wirus atakuje szybko dzielące się komórki, szczególnie te znajdujące się w:

• Tkance limfatycznej (węzły chłonne, śledziona)
• Szpiku kostnym
• Nabłonku jelitowym
• U kociąt – również w tkance nerwowej (móżdżek)

Nazwa „panleukopenia” odnosi się do charakterystycznego objawu choroby – drastycznego spadku liczby białych krwinek (leukocytów) we krwi chorego zwierzęcia. Ten stan znacząco osłabia układ odpornościowy kota, czyniąc go podatnym na wtórne infekcje bakteryjne, które często są bezpośrednią przyczyną śmierci [3].

Jak przenosi się koci tyfus? [Drogi zakażenia]

Koci tyfus przenosi się głównie drogą fekalno-oralną. Oznacza to, że do zakażenia dochodzi, gdy zdrowy kot ma kontakt z wirusem obecnym w kale, wymiocinach lub innych wydzielinach chorego zwierzęcia [4]. Wirus może być przenoszony:

Wirus rozpoczyna replikację w tkance limfatycznej gardła, a następnie rozprzestrzenia się po całym organizmie poprzez krew (wiremia). Atakuje szybko dzielące się komórki, co tłumaczy jego szczególne powinowactwo do tkanki limfatycznej, szpiku kostnego i nabłonka jelitowego [5].

Okres inkubacji choroby wynosi zazwyczaj 3-5 dni, choć może się wahać od 2 do nawet 10 dni. Co istotne, kot zaczyna wydalać wirusa do środowiska już od drugiego dnia po zakażeniu, czyli jeszcze przed pojawieniem się pierwszych objawów klinicznych. To tzw. przedobjawowe siewstwo, które znacząco utrudnia kontrolę rozprzestrzeniania się choroby [6].

Objawy kociego tyfusu [Jak rozpoznać panleukopenię?]

Kot z objawami panleukopenii – widoczna apatia i osowiałość

Objawy panleukopenii mogą różnić się w zależności od wieku kota, jego stanu immunologicznego oraz formy choroby. Wirus atakuje szybko dzielące się komórki, co prowadzi do charakterystycznych objawów klinicznych [7]. Poniżej przedstawiamy najczęstsze symptomy, które powinny zaniepokoić właściciela kota.

Pierwsze objawy panleukopenii u kotów [Na co zwrócić uwagę?]

Charakterystycznym objawem, od którego choroba wzięła swoją nazwę, jest panleukopenia – drastyczny spadek liczby białych krwinek we krwi. Ten objaw nie jest widoczny gołym okiem, ale można go stwierdzić w badaniu morfologicznym krwi [8].

Formy przebiegu panleukopenii [Od łagodnej do ciężkiej]

Porównanie różnych form przebiegu panleukopenii u kotów

Panleukopenia może przebiegać w kilku formach, różniących się nasileniem objawów i rokowaniem [9]:

Różnice w objawach u kociąt i kotów dorosłych

U kotek ciężarnych zakażenie parwowirusem może prowadzić do poronień lub urodzenia martwych kociąt. Jeśli zakażenie nastąpi w późnej ciąży, kocięta mogą urodzić się z trwałymi uszkodzeniami układu nerwowego, szczególnie móżdżku, co objawia się ataksją (niezborność ruchowa) i innymi zaburzeniami neurologicznymi [10].

Jak diagnozuje się panleukopenię u kotów? [Badania i testy]

Szybki test płytkowy do diagnostyki panleukopenii kotów

Diagnoza panleukopenii opiera się na połączeniu wywiadu, badania klinicznego oraz badań laboratoryjnych. Wczesne rozpoznanie choroby jest kluczowe dla rozpoczęcia leczenia i zwiększenia szans na przeżycie zwierzęcia [11].

Badania diagnostyczne w kierunku panleukopenii

Najbardziej charakterystycznym wynikiem badania laboratoryjnego jest drastyczny spadek liczby białych krwinek we krwi (leukopenia). U zdrowego kota liczba leukocytów wynosi 5,5-19,5 tys./μl, natomiast u kota z panleukopenią może spaść poniżej 1 tys./μl, co świadczy o silnym uszkodzeniu szpiku kostnego [12].

Szybkie testy płytkowe (SNAP) z kału są powszechnie stosowane w gabinetach weterynaryjnych. Wykrywają one antygen wirusa obecny w kale i dają wynik w ciągu 10-15 minut. Wynik dodatni potwierdza chorobę, jednak wynik ujemny nie wyklucza zakażenia, gdyż kot może jeszcze nie wydalać wirusa z kałem [13].

Leczenie kociego tyfusu [Czy panleukopenia jest uleczalna?]

Leczenie kota z panleukopenią – kroplówka i intensywna opieka weterynaryjna

Panleukopenia jest chorobą wirusową, na którą nie ma specyficznego leku przeciwwirusowego. Leczenie ma charakter objawowy i wspomagający, a jego celem jest utrzymanie funkcji życiowych organizmu do czasu, aż układ odpornościowy kota zwalczy wirusa [14]. Mimo braku leku przyczynowego, choroba jest uleczalna, a szanse na przeżycie zależą od wielu czynników, w tym wieku kota, jego stanu immunologicznego oraz szybkości wdrożenia leczenia.

Metody leczenia panleukopenii u kotów

Kluczowym elementem leczenia jest intensywne nawadnianie dożylne, które przeciwdziała odwodnieniu spowodowanemu wymiotami i biegunką. Płynoterapia pomaga również w usuwaniu toksyn z organizmu i utrzymaniu prawidłowej perfuzji narządów wewnętrznych [15].

Antybiotyki nie działają na wirusa, ale są niezbędne do zapobiegania wtórnym infekcjom bakteryjnym, które mogą rozwinąć się z powodu osłabienia układu odpornościowego. Stosuje się antybiotyki o szerokim spektrum działania, skuteczne przeciwko bakteriom Gram-ujemnym i beztlenowym [16].

Rokowania w panleukopenii [Czy kot może przeżyć?]

Kot w okresie rekonwalescencji po przebytej panleukopenii

Rokowanie w panleukopenii zależy od wielu czynników, w tym wieku kota, formy choroby oraz czasu, jaki upłynął od wystąpienia pierwszych objawów do rozpoczęcia leczenia [18].

Śmiertelność w przypadku panleukopenii u kociąt może sięgać nawet 90%, szczególnie w formie nadostrej i ostrej choroby. U kotów dorosłych śmiertelność jest znacznie niższa i wynosi poniżej 10% [19].

Czynniki wpływające na rokowanie:

• Wiek kota (im młodszy, tym gorsze rokowanie)
• Stan immunologiczny przed zachorowaniem
• Czas od wystąpienia objawów do rozpoczęcia leczenia
• Forma choroby (nadostra, ostra, podostra)
• Intensywność leczenia i opieki weterynaryjnej
• Występowanie powikłań (sepsa, DIC, niewydolność narządów)

Jeśli kot przeżyje pierwsze 3-5 dni intensywnego leczenia, rokowanie znacząco się poprawia. Pełny powrót do zdrowia może trwać 2-4 tygodnie, a w niektórych przypadkach nawet dłużej [20].

Panleukopenia ile trwa? [Czas trwania choroby]

Przebieg panleukopenii w czasie – schemat etapów choroby

Czas trwania panleukopenii zależy od formy choroby, wieku kota oraz jego stanu immunologicznego. Poniżej przedstawiamy typowy przebieg czasowy choroby [21]:

W formie ostrej, która jest najczęstsza, objawy kliniczne utrzymują się zwykle przez 5-7 dni. Jeśli kot przeżyje ten okres, rozpoczyna się faza zdrowienia, która może trwać od kilku dni do kilku tygodni [22].

Warto pamiętać, że kot może wydalać wirusa do środowiska jeszcze przez pewien czas po ustąpieniu objawów klinicznych. Siewstwo wirusa trwa najczęściej 1-2 tygodnie od początku choroby, ale opisywano przypadki, gdy trwało ono nawet do 6 tygodni [23].

Powikłania po panleukopenii [Długoterminowe skutki]

Kocię z objawami neurologicznymi (ataksja) po przebytej panleukopenii

Mimo że większość kotów, które przeżyją panleukopenię, wraca do pełnego zdrowia, u niektórych mogą wystąpić długoterminowe powikłania. Są one szczególnie częste u kociąt, które zostały zakażone w okresie prenatalnym lub we wczesnym okresie życia [24].

Najczęstsze powikłania po panleukopenii

Powikłania neurologiczne występują głównie u kociąt zakażonych wewnątrzmacicznie lub w pierwszych 2 tygodniach życia. Wirus atakuje wtedy rozwijający się móżdżek, powodując jego hipoplazję (niedorozwój). Objawy neurologiczne są trwałe i nieodwracalne, ale zwykle nie postępują z wiekiem [25].

Koty z hipoplazją móżdżku mogą prowadzić normalne życie, mimo widocznych zaburzeń koordynacji. Wymagają jednak specjalnej opieki i dostosowania środowiska do ich potrzeb (np. łatwiejszy dostęp do kuwety, miski na podwyższeniu) [26].

Jak zapobiegać panleukopenii? [Profilaktyka]

Szczepienie kota przeciwko panleukopenii – podstawowa metoda profilaktyki

Najskuteczniejszą metodą zapobiegania panleukopenii jest szczepienie. Szczepionki przeciwko FPV należą do tzw. szczepień podstawowych (core vaccines) i są zalecane dla wszystkich kotów, niezależnie od trybu życia [27].

Schemat szczepień przeciwko panleukopenii

Koty wychodzące oraz przebywające w schroniskach i domach tymczasowych powinny być szczepione co roku. Koty domowe, niewychodzące, żyjące bez kontaktu z innymi kotami mogą być szczepione rzadziej, co 3 lata [28].

Dodatkowe metody profilaktyki

Koci tyfus czy można się zarazić? [Ryzyko dla człowieka]

Koci tyfus nie stanowi zagrożenia dla ludzi – choroba nie przenosi się na człowieka

Dobra wiadomość dla właścicieli kotów: panleukopenia kotów nie jest chorobą odzwierzęcą (zoonozą) i nie przenosi się na ludzi. Wirus FPV jest specyficzny gatunkowo i atakuje wyłącznie kotowate oraz niektóre inne drapieżniki (np. szopy, norki) [29].

Człowiek nie może zarazić się kocim tyfusem, nawet przy bliskim kontakcie z chorym zwierzęciem. Jednak należy pamiętać, że ludzie mogą pełnić rolę wektora mechanicznego i przenosić wirusa na ubraniach, butach czy rękach do innych kotów [30].

Zasady postępowania przy opiece nad chorym kotem

Dezynfekcja po panleukopenii [Jak oczyścić dom?]

Dokładna dezynfekcja domu jest kluczowa po wystąpieniu panleukopenii

Wirus panleukopenii jest wyjątkowo odporny na warunki środowiskowe i może przetrwać w otoczeniu nawet do roku. Dlatego po przebytej chorobie lub śmierci kota konieczna jest dokładna dezynfekcja domu, aby chronić inne koty przed zakażeniem [33].

Jak skutecznie zdezynfekować dom po panleukopenii?

Przed dezynfekcją należy dokładnie oczyścić wszystkie powierzchnie z widocznych zanieczyszczeń (kał, wymioty, ślina). Następnie zastosować odpowiedni środek dezynfekujący, przestrzegając zalecanego czasu kontaktu z powierzchnią (zwykle 10-15 minut) [34].

Przedmioty, których nie da się skutecznie zdezynfekować (np. pluszowe zabawki, niektóre legowiska), najlepiej zutylizować. Wirus może przetrwać w takich materiałach przez długi czas i stanowić źródło zakażenia dla nowych kotów [35].

Podsumowanie: koci tyfus (panleukopenia) – co warto zapamiętać

Zdrowy kot po przebytej panleukopenii – powrót do pełni sił jest możliwy przy odpowiednim leczeniu

Panleukopenia kotów (koci tyfus) to poważna choroba wirusowa, która stanowi zagrożenie szczególnie dla młodych, niezaszczepionych kotów. Mimo wysokiej śmiertelności, zwłaszcza wśród kociąt, przy szybkiej diagnozie i intensywnym leczeniu wiele kotów może wrócić do pełnego zdrowia [36].

Najważniejsze informacje o panleukopenii:

• Jest wywoływana przez parwowirus kotów (FPV), który jest wyjątkowo odporny na warunki środowiskowe
• Przenosi się głównie drogą fekalno-oralną, przez kontakt z kałem, wymiocinami lub innymi wydzielinami chorego kota
• Objawy obejmują wymioty, biegunkę, gorączkę, apatię i drastyczny spadek liczby białych krwinek
• Śmiertelność u kociąt może sięgać 90%, u dorosłych kotów jest znacznie niższa (poniżej 10%)
• Leczenie jest objawowe i wspomagające, opiera się głównie na intensywnym nawadnianiu i zapobieganiu wtórnym infekcjom
• Najskuteczniejszą metodą profilaktyki są szczepienia, które należy rozpocząć w wieku 6-8 tygodni
• Choroba nie przenosi się na ludzi, ale ludzie mogą przenosić wirusa na ubraniach, butach czy rękach
• Po przebytej chorobie kot nabywa odporność na całe życie

Jako odpowiedzialny opiekun kota, pamiętaj o regularnych szczepieniach, które są najskuteczniejszą metodą zapobiegania tej groźnej chorobie. W przypadku zaobserwowania niepokojących objawów, takich jak nagła apatia, wymioty czy biegunka, niezwłocznie skontaktuj się z lekarzem weterynarii. Szybka reakcja może uratować życie Twojego pupila [37].

Źródła:

1. https://fera.pl/panleukopenia-kotow-koci-tyfus-choroba-wirusowa-kotow-ktora-sieje-spustoszenie.html
2. https://johndog.pl/blog/kot/panleukopenia-u-kota-koci-tyfus-nosowka-u-kota/
3. https://apetete.pl/blog/panleukopenia-kotow-czyli-koci-tyfus-objawy-i-leczenie/
4. https://www.vin.com/veterinarypartner/default.aspx?pid=19239&id=4951464
5. https://www.merckvetmanual.com/generalized-conditions/feline-panleukopenia/overview-of-feline-panleukopenia
6. https://www.wsava.org/Guidelines/Vaccination-Guidelines
7. https://www.avma.org/resources-tools/pet-owners/petcare/feline-panleukopenia
8. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7158277/
9. https://www.vetmed.ucdavis.edu/sites/g/files/dgvnsk491/files/inline-files/Feline_Panleukopenia.pdf
10. https://www.aaha.org/aaha-guidelines/vaccination-canine-configuration/vaccination-canine/
11. https://catvets.com/guidelines/practice-guidelines/vaccination-guidelines
12. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1090023314004456
13. https://www.idexx.com/en/veterinary/reference-laboratories/feline-panleukopenia-virus-antigen-test/
14. https://www.vetfolio.com/learn/article/feline-panleukopenia-virus
15. https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/1098612X19886494
16. https://www.cliniciansbrief.com/article/feline-panleukopenia-virus
17. https://johndog.pl/blog/kot/panleukopenia-u-kota-koci-tyfus-nosowka-u-kota/
18. https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fvets.2020.00291/full
19. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0195561699500569
20. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7152040/
21. https://www.vetmed.ucdavis.edu/hospital/animal-health-topics/feline-panleukopenia
22. https://www.aaha.org/aaha-guidelines/2020-aahafeline-vaccination-guidelines/feline-vaccination-guidelines/
23. https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/1098612X19886494
24. https://www.vet.cornell.edu/departments-centers-and-institutes/cornell-feline-health-center/health-information/feline-health-topics/feline-panleukopenia
25. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0195561603000088
26. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7152040/
27. https://wsava.org/wp-content/uploads/2020/01/WSAVA-Vaccination-Guidelines-2015.pdf
28. https://catvets.com/guidelines/practice-guidelines/vaccination-guidelines
29. https://www.cdc.gov/healthypets/diseases/index.html
30. https://www.avma.org/resources-tools/pet-owners/petcare/feline-panleukopenia
31. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0378113517310435
32. https://www.wsava.org/Guidelines/Vaccination-Guidelines
33. https://www.cfsph.iastate.edu/Disinfection/Assets/Disinfection.pdf
34. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7152040/
35. https://www.avma.org/resources-tools/pet-owners/petcare/feline-panleukopenia
36. https://www.vet.cornell.edu/departments-centers-and-institutes/cornell-feline-health-center/health-information/feline-health-topics/feline-panleukopenia
37. https://catvets.com/guidelines/practice-guidelines/vaccination-guidelines